Paragraaf 1 Weerstandsvermogen & risicobeheersing

Beschikbare weerstandscapaciteit op basis van de oude Nota Houdbare Financiën
In onderstaande tabel is te zien hoe de beschikbare weerstandscapaciteit zich in 2022 heeft ontwikkeld volgens de oude systematiek.

In de oude systematiek worden meer bestanddelen tot de beschikbare weerstandscapaciteit gerekend dan in de nieuwe systematiek, en is er geen sprake van een vastgestelde normatieve onder- en bovengrens. Daarom wordt in de oude systematiek het totaal van de optelsom van de bestanddelen aangemerkt als beschikbare weerstandscapaciteit.

Benodigde weerstandscapaciteit op basis van de oude Nota Houdbare Financiën
In de oude systematiek is de omvang van de benodigde weerstandscapaciteit het totaal van de geïnventariseerde bruto financiële risico’s. Bruto wil zeggen dat de risico’s voor de geschatte volle omvang zijn opgenomen, mits ze € 100.000 of meer bedragen. Dus zonder rekening te houden met de kans van intreden en/of beheersmaatregelen. Dat leidt tot het navolgende risicoprofiel resp. de navolgende benodigde weerstandscapaciteit:

Toelichting op de risico’s

Algemene uitkering
Het verleden leert dat de ontwikkeling van de algemene uitkering altijd een mate van onzekerheid kent. In het licht van ingrijpende operaties zoals de herijking van verdeelmodellen voor het sociaal en het klassiek domein, houden we rekening met blijvende onzekere ontwikkelingen (met name voor het 'ravijnjaar' 2026) waarvoor we een risicopost opnemen.

Gewaarborgde geldleningen, garanties en verbonden partijen
Deze post betreft de risico’s op gewaarborgde geldleningen, garanties en verbonden partijen. Voor de beheersing van deze risico’s zijn regels gesteld in de Verordening leningverstrekking en garantieverlening Wageningen 2021 en in het Financieringsstatuut gemeente Wageningen 2010.

Grondexploitaties
Deze risico’s hebben met name betrekking op de onderhanden werken in projecten en op de verhaalbaarheid van de plankosten (kostenverhaallocaties). Zie hiervoor ook paragraaf 5 Grondbeleid.

Diverse openeinderegelingen sociaal domein
Een open einderegeling kenmerkt zich door de onbeperkte toegang. Cliënten kunnen onbeperkt een beroep doen op de gemeentelijke zorg en regelingen. Er worden meer indicaties afgegeven aan cliënten. Er kan sprake zijn van volumegroei van aantal cliënten en een volumegroei in het gebruik van de zorg en regelingen per (bestaande) cliënt. Het gevolg is dat de kosten hoger uitvallen dan in de begroting is opgenomen.
Een beheermaatregel voor het risico van volumegroei is het meer inzetten van goedkopere zorg en preventie.
Voor de risico’s van de openeinderegelingen in het sociaal domein wordt 3,5% van het jaarbudget als bruto risico aangehouden bij de bepaling van het benodigde weerstandsvermogen.
Regelingen met een open einde karakter:

• Bijzondere bijstand (waaronder beschermingsbewind, woninginrichting);
• Individuele studietoeslag;
• Individuele Inkomenstoeslag;
• Collectieve Aanvullende Ziektekostenverzekering (CAZ);
• Ik-doe-meefonds;
• Tegemoetkoming Chronisch zieken en Gehandicapten;
• Schulddienstverlening;
• Kwijtschelding gemeentelijke belastingen en eigen bijdragen Wmo-voorzieningen;
• Mantelzorgcompliment;
• Re-integratie trajecten naar werk;
• Individuele voorzieningen jeugdhulp;
• Maatwerkvoorzieningen maatschappelijke ondersteuning;
• Uitkeringen: algemene bijstand en loonkostensubsidie Participatiewet, IOAW, IOAZ en Bbz 2004 (levensonderhoud zelfstandigen);
• Statushouders.

Stijging energielasten
Dit betreft het risico op een verdere stijging van energielasten als gevolg van geopolitieke ontwikkelingen, zoals bij het uitbreken van de oorlog in Oekraïne in 2022 gebeurde.

Weerstandsvermogen op basis van de oude Nota Houdbare Financiën

In de oude systematiek wordt het weerstandsvermogen op een andere manier tot uitdrukking gebracht. Zie daartoe onderstaande tabel.

In de Nota Houdbare financiën was bepaald dat de benodigde weerstandscapaciteit een vast percentage is van de begroting/rekening. Daarbij werd uitgegaan van een minimaal benodigde weerstandscapaciteit van 8,5% en een gewenste weerstandscapaciteit van tenminste 10% van de begroting/rekening (d.w.z. van het totaal van de lasten).

Uit onderstaande tabel wordt afgeleid of de weerstandscapaciteit hieraan voldoet én of deze voldoende is voor afdekking van het totaal van de risico’s. Uit de tabel volgt dat per 31 december 2022:

• De totaal beschikbare (= werkelijke) weerstandscapaciteit toereikend is om de totale risico’s af te dekken;
• De totaal beschikbare (= werkelijke) weerstandscapaciteit groter is dan de benodigde en gewenste weerstandscapaciteit;
• De gemeente dus in staat is om middelen vrij te maken om substantiële tegenvallers op te vangen, zonder dat dit betekent dat het beleid direct veranderd moet worden. Met andere woorden: dat de gemeente voldoende weerstandsvermogen heeft.

Netto schuldquote & de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
De netto schuldquote geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft zodoende een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken. Om duidelijk te maken wat het aandeel van de verstrekte leningen in de exploitatie is en ook wat dat betekent voor de schuldenlast, wordt de netto schuldquote berekend zowel inclusief als exclusief de doorgeleende gelden. Voor het kengetal Netto schuldquote, zonder en met correctie, geldt de norm: Wageningen valt altijd in de categorie < 90.

De solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Onder de solvabiliteitsratio wordt verstaan het eigen vermogen als percentage van het balanstotaal. Voor het kengetal Solvabiliteitsratio wordt uitgegaan van de volgende norm: Wageningen scoort niet lager dan 30%.

Structurele exploitatieruimte
Dit kengetal is van belang om te kunnen beoordelen welke structurele ruimte de gemeente heeft om de eigen lasten te dragen, of welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor nodig is. De structurele exploitatieruimte wordt bepaald door het saldo van de structurele baten en lasten en het saldo van de structurele onttrekkingen en toevoegingen aan reserves gedeeld door de totale baten.
Bij een jaarrekening is er geen sprake van een raming na het rekeningjaar, dus kan de beoordeling alleen goed zijn (als het rekeningjaar boven de 0 uitkomt), of onvoldoende (als het rekeningjaar onder de 0 uitkomt). Bij de jaarrekening geldt deze beoordeling overigens enkel voor de cijfermatige uitkomst van het kengetal. Voor de structurele exploitatieruimte geldt de streefnorm: de structurele exploitatieruimte van Wageningen is minimaal 0%.

Grondexploitatie
Dit kengetal geeft weer hoe de waarde van de grond zich verhoudt tot de totale (geraamde) baten. Het gemiddelde percentage van de Gelderse gemeenten in hun begroting 2020 was 9%. Voor het kengetal Grondexploitatie wordt uitgegaan van de volgende norm: Wageningen valt altijd in de categorie < 20%.

Belastingcapaciteit
De belastingcapaciteit geeft inzicht in hoe de belastingdruk in de gemeente zich verhoudt ten opzichte van het landelijke gemiddelde. De definitie van belastingcapaciteit is hier: woonlasten van een meerpersoonshuishouden, opgebouwd uit OZB, afvalstoffen- en rioolheffing. Voor het kengetal Belastingcapaciteit geldt de streefnorm: de Wageningse belastingcapaciteit is nooit meer dan 105%.

Kapitaallastenratio
De kapitaallastenratio is de verhouding van de kapitaallasten ten opzichte van de totale exploitatielasten. Dit is een eigen kengetal van Wageningen. Voor het kengetal kapitaallastenratio geldt een voorlopige norm van maximaal 12%.