Met het programma Digitale Organisatie vormen we de komende jaren een stevige basis voor digitalisering, data-gedreven werken en informatiebeveiliging. We werken mee aan de maatschappelijke opgaven van de stad en voeden beleid en uitvoering met relevante data. Wageningen werkt steeds meer in ketens en netwerken, waarbij digitalisering een onmisbare schakel is. Inwoners van Wageningen verwachten dat we zorgvuldig met hun gegevens omgaan, meegaan met de ICT-ontwikkelingen en daarbij voldoen aan wet- en regelgeving op ICT-vlak. Zij verwachten ook dat wij transparant zijn en zowel digitaal als op andere manieren goede dienstverlening bieden.
Ook de EU en het Rijk hechten veel waarde aan data en digitalisering. Dat zien we terug in de ongeveer vijftien tot twintig wetgevingstrajecten die tussen nu en 2026 ingevoerd moeten worden. Het goed inrichten en beschermen van de Digitale Organisatie en de waardevolle gegevens is een beweeglijk proces en vraagt voortdurend om onze aandacht.
Met deze begroting 2024 komen drie grote processen die bij elkaar om flinke extra middelen voor ICT vragen:
- Cyberdreigingen en wettelijke eisen vragen steeds verbeterslagen in de informatieveiligheid;
- Voor een modern ICT-landschap komt de overstap naar cloudapplicaties en online dienstverlening in een stroomversnelling. De inzet van cloudapplicaties wordt daarbij in grote mate door leveranciers gedicteerd;
- De keuze die gemaakt is om de technische basisinfrastructuur uit te besteden en de overgang van de huidige ICT beheerorganisatie naar een regieorganisatie in dit dynamische speelveld.
De raad heeft de noodzaak om te blijven investeren in data en digitalisering in de afgelopen jaren meerdere keren erkend. Een kort overzicht van de belangrijkste momenten:
- In 2018 zijn eenmalige en structurele middelen gegeven aan het iPlan voor digitale dienstverlening, data- en kaartgericht werken en informatieveiligheid & privacy.
- In 2021 zijn eenmalige middelen gegeven aan de voorbereiding op de cloudtransitie en cyberweerbaarheid. Met deze begroting vragen we voor deze zelfde onderwerpen de structurele middelen aan. Daarnaast zijn in de Nieuwe Toekomst middelen gegeven om een onderzoek uit te voeren naar Zelf doen, Uitbesteden en/of Samenwerken (ZUS-onderzoek) rondom de taken van de huidige ICT beheerorganisatie.
- In de eerste begrotingswijziging op de begroting 2023 heeft de raad middelen gegeven aan de uitbreiding van de overhead in 2023. Dit wordt besteed om de groeiende organisatie goed te ondersteunen met data-analyse en gebruik van applicaties.
- Het ZUS-onderzoek is in mei 2023 afgerond. Dit geeft weer hoe de ICT-organisatie eruit komt te zien en hoe we daar moeten komen. Daarnaast is dit jaar de Roadmap Informatieveiligheid opgesteld, waarover de raad in april 2023 tijdens een thema-avond is geïnformeerd. In de Berap voorjaar 2023 zijn de middelen gegeven die voor de ICT-organisatie en de roadmap in 2023 nodig zijn. Met de begroting 2024 vragen we de middelen die nodig zijn voor 2024 en daarna.
Door deze ontwikkelingen stijgen de structurele ICT-kosten. Hetzelfde beeld is ook bij andere gemeenten te zien. We beperken deze stijging zoveel mogelijk door:
- te doen wat noodzakelijk is (geen onnodige extra’s);
- te kiezen voor standaardoplossingen;
- het wiel niet opnieuw uit te vinden, maar standaarden te gebruiken die elders zijn bedacht;
- samenwerking te zoeken met andere overheden, waar dit kansen biedt.
Met de gevraagde middelen voor 2024 en daarna, creëren we met de kennis van nu slagkracht en bouwen we aan een Digitale Organisatie die:
- in control is over informatie en ICT;
- het goed gebruik hiervan faciliteert en inzet op digitaal vaardige medewerkers;
- regie voert op de taken die zijn uitbesteed;
- goed opdrachtgever is;
- informatieveiligheid en privacy goed beschermt;
- goed kan inspelen op veranderingen.
Binnen het programma Digitale Organisatie werken we hieraan door middel van de volgende speerpunten:
Toekomstbestendige ICT-organisatie
Naar aanleiding van de uitkomsten van het ZUS-onderzoek naar ICT hebben we de koers bepaald hoe de ICT-organisatie van Wageningen beter kan aansluiten op de huidige ontwikkelingen en hoe we daar naartoe willen werken. In de nieuwe opzet van de ICT-organisatie focussen we op kerntaken, investeren we in regie, flexibiliteit, de herinrichting van het ICT-landschap, privacy, informatieveiligheid en besteden we niet-kerntaken uit. Dit zorgt voor een transitiefase waarin we nieuwe regiefuncties invulling moeten geven en bestaande ICT-beheerrollen gaan uitbesteden. Deze transitie zorgt voor veel extra werk. We maken de overstap naar de nieuwe ICT-organisatie met inzet van een kwartiermaker en andere externe begeleiding in de periode tot begin 2026. De aangevraagde middelen hiervoor zijn een inschatting en kunnen door de complexiteit van de transitie hoger uitvallen.
Modern ICT-landschap en online dienstverlening
De komende jaren bouwt Wageningen verder aan een modern ICT-landschap en online dienstverlening. We zetten daarbij in op cloudapplicaties en benutten de kansen die dit voor innovatie biedt. We bouwen tot begin 2026 onze lokale ICT af, in navolging van de aanbevelingen uit het ZUS-onderzoek. We gaan daarbij niet “het wiel opnieuw uitvinden”, maar we hebben oog voor landelijke ontwikkelingen en gebruiken daar waar het kan ICT-bouwblokken die door andere overheden of de VNG zijn ontwikkeld. We bouwen verder aan een digitaal toegankelijke en transparante dienstverlening die laagdrempelig is voor de inwoners en partners. Tot slot bereiden we ons voor op wet- en regelgeving vanuit de EU en het Rijk.
Al deze ontwikkelingen vragen om eenmalige en structurele middelen. De eenmalige middelen zijn in 2020 in kaart gebracht en toegekend door de raad. Voor de toename van de structurele middelen is budget nodig. De aangevraagde middelen hiervoor zijn lastig in te schatten en hebben daardoor een onzekerheidsmarge. Dit wordt veroorzaakt doordat er veel nieuwe wet- en regelgeving in de periode tot en met 2026 geïmplementeerd moet worden. Tevens is de markt van cloudapplicaties nog volop in ontwikkeling. Leveranciers zoeken te midden van alle ontwikkelingen, wet- en regelgeving, krapte op de arbeidsmarkt, nieuwe concurrenten en de inflatie naar passende prijsstelling voor cloudapplicaties.
Digitaalvaardig en bewust van privacy en informatieveiligheid
De Digitale Organisatie richt zich niet alleen op de dienstverlening, ICT-middelen en ICT-organisatie, maar ook op de gebruikers. Willen we data en digitalisering goed benutten, dan moeten we medewerkers digitaal vaardiger maken. Ook is het belangrijk om voortdurend te werken aan bewustzijn rondom privacy en informatieveiligheid.
Datagedragen beleid en uitvoering
Datagericht werken is een belangrijk instrument om inzicht en overzicht te krijgen op onze maatschappij en het functioneren van onze organisatie. Het Datalab helpt de gemeente om ‘datagedragen’ keuzes te kunnen maken. Of dat nu in de maatschappelijke opgaven is, de dienstverlening, in beleid of de dagelijkse uitvoering. Het Datalab voedt raad, college, management en medewerkers met data, infographics en dashboards. Ze ondersteunen de gemeente om volgens de SMART-methode* te kunnen werken, integraliteit tussen domeinen te bevorderen en uiteindelijk om inwoners en ondernemers van betere dienstverlening te voorzien.
In 2024 en daarna zal de opkomst van kunstmatige intelligentie en slimme algoritmes de gemeente zowel nieuwe kansen bieden als voor nieuwe vraagstukken en risico’s zorgen. Dit vraagt om visie, beleidskaders met oog voor data-ethiek, transparantie en zorgvuldige afwegingen.
*) SMART staat voor Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden
Informatieveiligheid en privacy
De Digitale Organisatie heeft oog voor de risico’s die data en digitalisering met zich meebrengen. Het is onmisbaar voor het maatschappelijk vertrouwen en functioneren van de gemeente dat we informatie veilig houden, privacy waarborgen en ethische afwegingen maken. We willen data op een passend niveau beschermen, transparant zijn en dat personen in staat zijn om hun privacy-rechten uit te kunnen oefenen. Hiervoor hanteren wij kaders zoals de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) en de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).
De FG-meting en de ENSIA-resultaten geven ons inzichten in de verbeterpunten omtrent privacy en informatieveiligheid. Deze inzichten hebben wij gebruikt om plannen op te stellen voor het verbeteren van privacy en informatieveiligheid. Deze plannen omvatten onder andere verbeterpunten op sturing op risico’s, technische maatregelen en organisatorische maatregelen. In 2024 en daarna blijven we uitvoering geven aan deze plannen.
Op het vlak van data-integriteit zetten we stappen om zowel fysieke als digitale data duurzaam beschikbaar te houden. Dit doen we door het digitaliseren van de aktes en het verkennen van aansluiting op een digitaal archief, een zogenoemd eDepot.
Tot slot realiseren we in 2024 monitoringsvoorziening voor verdachte digitale activiteiten om digitale dreigingen op te sporen. Deze ontwikkeling is onvermijdelijk gezien de wetgeving en digitale dreigingen. De benodigde middelen moeten nog preciezer bepaald worden en zullen op een later moment in de P&C-cyclus worden opgenomen.